Ağrı

Harita Yükleniyor
Görünüm
Normal Gece Yarısı Family Fest Açık Koyu Riverside Ozan
Konumum Tam ekran

Ağrı (Kürtçe: Agirî), Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde bulunan bir ildir. Adını kısmen sınırları içerisinde bulunan Ağrı Dağı’ndan almıştır. 1834 yılında bucak, 1869 yılında ilçe olan Ağrı, 1927 yılında il olmuştur. İlin doğusunda İran, kuzeyinde Kars, kuzeybatısında Erzurum, güneybatısında Muş ve Bitlis, güneyinde Van ve kuzeydoğusunda Iğdır bulunmaktadır.

İl Nüfusu: 536.285‘dir. Bu nüfusun %58,7’si şehirlerde yaşamaktadır. (2017). İlin yüzölçümü 11.099 m²’dir. İl merkezi Ağrı’nın denizden yüksekliği: 1630 m.’dir. İlin rakımı en yüksek ilçesi Diyadin’dir (1933 m.).

2017 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 8 İlçe, 12 belediye, bu belediyelerde 99 mahalle ve ayrıca 562 köyü vardır.

 

Tarihçe

Orta Asya’dan gelen kavimlerin Anadolu’ya girişleri sırasında Ağrı, bir geçiş oluşturmuş, dolayısıyla birçok medeniyete sahne olmuştur. Ancak bu medeniyetler Ağrı’yı bir giriş kapısı olarak gördüklerinden burada çok köklü bir uygarlık oluşturamamışlardır.

Bölgede egemenlik kurdukları sanılan Hititler’in güçlerini yitirmeleri üzerine, MÖ 1340 – MÖ 1200 tarihleri arasında Hurriler bölgeye yerleşmişlerdir. Hurriler krallık merkezi olan Urfa’dan uzak olan Ağrı’yı ellerinde tutamamışlardır.

En köklü uygarlığı Urartular oluşturmuştur. Urartu’nun Van Gölü’nün kuzey ve kuzeydoğusundaki ülkeler üzerine, Kral İspuini döneminde (MÖ 825 – MÖ 810) seferlere başlamış, Kral Menua döneminde (MÖ 810 – MÖ 786) ise bu akınlar daha da ağırlık kazanmıştır. Kuzeye ve kuzeydoğuya giden yollar üzerinde inşa edilen kaleler, buraya yapılan seferlerin önceden planlandığını göstermektedir. Ağrı Dağı’nın yamaçlarında, Karakoyunlu ve Taşburun köylerinin arasında ele geçen bir Urartu yazıtı Kral Menua’nın bu bölgedeki egemenliğinin kesin kanıtıdır.

MÖ 712 yıllarında Kızılırmak boylarına kadar uzanan Kimmerler, Ağrı’da geçici de olsa bir hakimiyet kurmuşlardır. Medler (MÖ 708 – MÖ 555) Asur Devleti’nin yıkılması ile birlikte bir yayılma sürecine girmiş, bunun sonucu olarak da Ağrı ve çevresini topraklarına katmışlardır.

Medler’in yıkılması ile birlikte Persler; Büyük İskender’in Pers Kralı lll. Darius’u MÖ 331’de yenerek Anadolu’yu ele geçirdiği zamana kadar yaklaşık iki yüzyıl kadar bölgede yaşamışlardır. Büyük İskender’in ölümü üzerine oluşan boşluktan faydalanan Ermeniler ve Gürcülerbölgeyi ele geçirmişlerdir.

Murat Nehri ve Doğubayazıt çevrelerine kısa sürede yerleşmişlerdir. Daha sonraları Arsaklılar ve Artaksıyaslı Krallığı, Ağrı ve çevresine hakim olmuştur.

Bölge, Halife Osman zamanında İslam orduları tarafından fethedilmiştir. 872 yılına değin Abbasiler’in kontrolü altında kalan Ağrı, daha sonra Bizans’ın kontrolüne geçmiştir.

1071 Malazgirt Meydan Muharebesi sonrası bölgeye Türk boyları gelmeye başlamıştır. Ağrı, yüzyıla yakın bir süre Sökmenli Devleti’nin sınırları içine girmiştir. 1027 – 1225 yılları arasında Ani Atabekleri, 1239’da Cengizliler, 1256 – 1358 yılları arasında İlhanlılar ve CelalilerAğrı’da hüküm sürmüşlerdir. İlhanlılar bazen kurultaylarını Ağrı Dağı’nda yapmış, Anadolu ve İran’ı buradan yönetmişlerdir. 1393’te Moğol hakanı Aksak Timur, Ağrı bölgesini ele geçirmiştir. 1405 – 1468 tarihleri arasında Ağrı, Karakoyunlu toprakları içinde yer almış, Karakoyunlular yıkılınca Ağrı Akkoyunlular’ın egemenliğine geçmiştir. Ağrı, 1514’te yapılan Çaldıran Muharebesi sonrası Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Osmanlı döneminde Şorbulak olarak anılan ilin adı, Ermeniler zamanında Karakilise olarak değiştirilmiştir. Kâzım Karabekir Paşa zamanında ise Karakilise ismi değiştirilerek Karaköse diye adlandırılmıştır.

Nuh Tufanı ile ilgisinden dolayı Tevrat’ta adı geçen Ararat Dağı ve ülkesinin, Ağrı ve çevresinin olduğu sanılması dolayısıyla Ağrı’ya batılılar tarafından Ararat da denilmektedir. 5165 m. yüksekliğiyle Türkiye’nin en büyük dağı olan Ağrı Dağı da il sınırlarındadır.

 

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri Tablosu (2017):

Ağrı ili nüfusu: 536.285’dir. Bu nüfusun %58,7’si şehirlerde yaşamaktadır (2017 sonu). İlin yüzölçümü 11.099 km²’dir. İlde km²’ye 48 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 88’dir.) İlde yıllık nüfus artış oranı – % 1.10 olmuştur.

2018 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 8 İlçe, 12 belediye, bu belediyelerde 99 mahalle ve ayrıca 562 köy vardır.

İlin tüm ilçelerinde nüfus azalmıştır. Nüfus azalma oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Eleşkirt (-% 3,30), Doğubayazıt (-% 0,07)

İlçelerin Nüfusu ve Artış Oranları-Belediye, Mahalle, Köy Sayıları-Şehir ve Köy Nüfusları ve Oranları-Km2 ye Düşen Kişi Sayısı
İlçe Nüfus 2017 Nüfus Artışı % Belediye S. Mah.Say. Şehir nüfus Köy Say. Köy Nüfus Şehirli % Alanı km² Yoğunluk
Ağrı Merkez 149.581 -0,28 1 18 117.431 106 32.150 78,5 1.695 88
Diyadin 42.340 -1,89 1 7 20.387 62 21.953 48,2 1.351 31
Doğubayazıt 120.320 -0,07 1 14 79.349 85 40.971 65,9 2.250 53
Eleşkirt 33.940 -3,30 4 20 16.042 55 17.898 47,3 1.307 26
Hamur 18.261 -2,47 1 4 3.198 45 15.063 17,5 873 21
Patnos 120.654 -1,65 2 27 65.530 92 55.124 54,3 1.394 87
Taşlıçay 20.490 -1,99 1 4 6.129 37 14.361 29,9 822 25
Tutak 30.699 -1,92 1 5 6.741 80 23.958 22,0 1.407 22
AĞRI 536.285 -1,10 12 99 314.807 562 221.478 58,7 11.099 48

 

Kültürel ve doğal zenginlikler

Ahmed-i Hani Türbesi: Ahmed-i Hani ‘nin türbesi İshak Paşa Sarayı’nın yanındadır. Ahmed-i Hani 17. yüzyılda yaşamış Kürt şair ve filozofudur. Türbesi her yıl yüzlerce insan tarafından ziyaret edilir


Toplam: 1 kamp bulundu .    1 - 1 hepsini göster

Arama Yapın

Aradığınızı bulamadınız mı? Gelişmiş arama yapın!

Ağrı (Kürtçe: Agirî), Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde bulunan bir ildir. Adını kısmen sınırları içerisinde bulunan Ağrı Dağı’ndan almıştır. 1834 yılında bucak, 1869 yılında ilçe olan Ağrı, 1927 yılında il olmuştur. İlin doğusunda İran, kuzeyinde Kars, kuzeybatısında Erzurum, güneybatısında Muş ve Bitlis, güneyinde Van ve kuzeydoğusunda Iğdır bulunmaktadır.

İl Nüfusu: 536.285‘dir. Bu nüfusun %58,7’si şehirlerde yaşamaktadır. (2017). İlin yüzölçümü 11.099 m²’dir. İl merkezi Ağrı’nın denizden yüksekliği: 1630 m.’dir. İlin rakımı en yüksek ilçesi Diyadin’dir (1933 m.).

2017 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 8 İlçe, 12 belediye, bu belediyelerde 99 mahalle ve ayrıca 562 köyü vardır.

 

Tarihçe

Orta Asya’dan gelen kavimlerin Anadolu’ya girişleri sırasında Ağrı, bir geçiş oluşturmuş, dolayısıyla birçok medeniyete sahne olmuştur. Ancak bu medeniyetler Ağrı’yı bir giriş kapısı olarak gördüklerinden burada çok köklü bir uygarlık oluşturamamışlardır.

Bölgede egemenlik kurdukları sanılan Hititler’in güçlerini yitirmeleri üzerine, MÖ 1340 – MÖ 1200 tarihleri arasında Hurriler bölgeye yerleşmişlerdir. Hurriler krallık merkezi olan Urfa’dan uzak olan Ağrı’yı ellerinde tutamamışlardır.

En köklü uygarlığı Urartular oluşturmuştur. Urartu’nun Van Gölü’nün kuzey ve kuzeydoğusundaki ülkeler üzerine, Kral İspuini döneminde (MÖ 825 – MÖ 810) seferlere başlamış, Kral Menua döneminde (MÖ 810 – MÖ 786) ise bu akınlar daha da ağırlık kazanmıştır. Kuzeye ve kuzeydoğuya giden yollar üzerinde inşa edilen kaleler, buraya yapılan seferlerin önceden planlandığını göstermektedir. Ağrı Dağı’nın yamaçlarında, Karakoyunlu ve Taşburun köylerinin arasında ele geçen bir Urartu yazıtı Kral Menua’nın bu bölgedeki egemenliğinin kesin kanıtıdır.

MÖ 712 yıllarında Kızılırmak boylarına kadar uzanan Kimmerler, Ağrı’da geçici de olsa bir hakimiyet kurmuşlardır. Medler (MÖ 708 – MÖ 555) Asur Devleti’nin yıkılması ile birlikte bir yayılma sürecine girmiş, bunun sonucu olarak da Ağrı ve çevresini topraklarına katmışlardır.

Medler’in yıkılması ile birlikte Persler; Büyük İskender’in Pers Kralı lll. Darius’u MÖ 331’de yenerek Anadolu’yu ele geçirdiği zamana kadar yaklaşık iki yüzyıl kadar bölgede yaşamışlardır. Büyük İskender’in ölümü üzerine oluşan boşluktan faydalanan Ermeniler ve Gürcülerbölgeyi ele geçirmişlerdir.

Murat Nehri ve Doğubayazıt çevrelerine kısa sürede yerleşmişlerdir. Daha sonraları Arsaklılar ve Artaksıyaslı Krallığı, Ağrı ve çevresine hakim olmuştur.

Bölge, Halife Osman zamanında İslam orduları tarafından fethedilmiştir. 872 yılına değin Abbasiler’in kontrolü altında kalan Ağrı, daha sonra Bizans’ın kontrolüne geçmiştir.

1071 Malazgirt Meydan Muharebesi sonrası bölgeye Türk boyları gelmeye başlamıştır. Ağrı, yüzyıla yakın bir süre Sökmenli Devleti’nin sınırları içine girmiştir. 1027 – 1225 yılları arasında Ani Atabekleri, 1239’da Cengizliler, 1256 – 1358 yılları arasında İlhanlılar ve CelalilerAğrı’da hüküm sürmüşlerdir. İlhanlılar bazen kurultaylarını Ağrı Dağı’nda yapmış, Anadolu ve İran’ı buradan yönetmişlerdir. 1393’te Moğol hakanı Aksak Timur, Ağrı bölgesini ele geçirmiştir. 1405 – 1468 tarihleri arasında Ağrı, Karakoyunlu toprakları içinde yer almış, Karakoyunlular yıkılınca Ağrı Akkoyunlular’ın egemenliğine geçmiştir. Ağrı, 1514’te yapılan Çaldıran Muharebesi sonrası Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Osmanlı döneminde Şorbulak olarak anılan ilin adı, Ermeniler zamanında Karakilise olarak değiştirilmiştir. Kâzım Karabekir Paşa zamanında ise Karakilise ismi değiştirilerek Karaköse diye adlandırılmıştır.

Nuh Tufanı ile ilgisinden dolayı Tevrat’ta adı geçen Ararat Dağı ve ülkesinin, Ağrı ve çevresinin olduğu sanılması dolayısıyla Ağrı’ya batılılar tarafından Ararat da denilmektedir. 5165 m. yüksekliğiyle Türkiye’nin en büyük dağı olan Ağrı Dağı da il sınırlarındadır.

 

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri Tablosu (2017):

Ağrı ili nüfusu: 536.285’dir. Bu nüfusun %58,7’si şehirlerde yaşamaktadır (2017 sonu). İlin yüzölçümü 11.099 km²’dir. İlde km²’ye 48 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 88’dir.) İlde yıllık nüfus artış oranı – % 1.10 olmuştur.

2018 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 8 İlçe, 12 belediye, bu belediyelerde 99 mahalle ve ayrıca 562 köy vardır.

İlin tüm ilçelerinde nüfus azalmıştır. Nüfus azalma oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Eleşkirt (-% 3,30), Doğubayazıt (-% 0,07)

İlçelerin Nüfusu ve Artış Oranları-Belediye, Mahalle, Köy Sayıları-Şehir ve Köy Nüfusları ve Oranları-Km2 ye Düşen Kişi Sayısı
İlçe Nüfus 2017 Nüfus Artışı % Belediye S. Mah.Say. Şehir nüfus Köy Say. Köy Nüfus Şehirli % Alanı km² Yoğunluk
Ağrı Merkez 149.581 -0,28 1 18 117.431 106 32.150 78,5 1.695 88
Diyadin 42.340 -1,89 1 7 20.387 62 21.953 48,2 1.351 31
Doğubayazıt 120.320 -0,07 1 14 79.349 85 40.971 65,9 2.250 53
Eleşkirt 33.940 -3,30 4 20 16.042 55 17.898 47,3 1.307 26
Hamur 18.261 -2,47 1 4 3.198 45 15.063 17,5 873 21
Patnos 120.654 -1,65 2 27 65.530 92 55.124 54,3 1.394 87
Taşlıçay 20.490 -1,99 1 4 6.129 37 14.361 29,9 822 25
Tutak 30.699 -1,92 1 5 6.741 80 23.958 22,0 1.407 22
AĞRI 536.285 -1,10 12 99 314.807 562 221.478 58,7 11.099 48

 

Kültürel ve doğal zenginlikler

Ahmed-i Hani Türbesi: Ahmed-i Hani ‘nin türbesi İshak Paşa Sarayı’nın yanındadır. Ahmed-i Hani 17. yüzyılda yaşamış Kürt şair ve filozofudur. Türbesi her yıl yüzlerce insan tarafından ziyaret edilir